جوان آنلاین: انگار کش و قوس‌ها و به نوعی نبرد میان سکو‌های توزیع آنلاین دارو و داروساز‌ها و سازمان غذا و دارو به مراحل پایانی خود نزدیک می‌شود! سکو‌هایی که البته فارغ از تمام قوانین و مقررات با ثبت‌سفارش و فروش اینترنتی دارو کار خودشان را می‌کنند! در چنین شرایطی چند روز پیش سازمان غذا و دارو طی نامه‌ای رسمی، هرگونه همکاری داروخانه‌ها با پلتفرم‌های اینترنتی فعال در حوزه سلامت را ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت شامل خدمات نسخه‌پیچی، تهیه و ارسال اقلام دارویی با و بدون نسخه و همچنین فرآورده‌های یارانه‌ای نظیر شیر خشک می‌شود. با وجود این، حالا رئیس سازمان غذا و دارو از تدوین و نهایی‌شدن ضوابط فروش اینترنتی دارو خبر داده و گفته ضوابط فروش اینترنتی دارو در آستانه ابلاغ است. البته که این نخستین‌باری نیست که سازمان غذا و دارو وعده ابلاغ این ضوابط را داده، اما شاید این بار در تنگنای بالا گرفتن انتقادات فعالان این حوزه و طرح شدن بحث‌های انحصارگرایی در آینده نزدیک شاهد ضابطه‌مند‌شدن فروش آنلاین دارو باشیم.
مقاومت در برابر هر تکنولوژی و رویکرد تازه‌ای انگار استثنا ندارد! تاهمین چند سال پیش وقتی سر و کله اپلیکیشن‌های کرایه اتومبیل در حوزه حمل و نقل شهری درون‌شهری باز شد آژانس‌های قدیمی کرایه اتومبیل در برابر این نرم‌افزار‌ها مقاومت می‌کردند و خب البته با رایج شدن این اپ‌ها کم‌کم بساط آژانس‌های قدیمی برچیده شد. همین ماجرا در حوزه اپلیکیشن‌های بیمه‌ای هم رخ داد و با مقاومت جدی نمایندگان بیمه مواجه شد، اما در نهایت این گروه هم نتوانستند در برابر پیشرفت تکنولوژی و آسایشی که در پی دارد مقاومت کنند و اپلیکیشن‌های بیمه را در کنار خود پذیرفتند و کار اقتصادی مسالمت‌آمیزی را در کنار هم آغاز کردند.
حالا مناقشه بر سر نسخه پیچی آنلاین چند سالی است به نقطه کانونی دعوای میان انجمن‌های داروسازان، سامزان غذا و دارو و فعالان حوزه کسب و کارهای اینترنتی تبدیل شده‌است.
ممنوعیت همکاری داروخانه‌ها با پلتفرم‌ها
جالب اینجاست که درست در شرایطی که فعالان این حوزه برای هم خط و نشان می‌کشند و هر کدام از منظر خود به دنبال ارائه دلیل و مدرک در اثبات یا رد نسخه پیچی آنلاین و سکو‌های فروش اینترنتی دارو هستند، بسیاری از پلتفرم‌ها فارغ از این دعوا‌ها و جنجال‌ها کار خودشان را می‌کنند و برای فروش اینترنتی دارو ثبت‌سفارش می‌کنند و دارو‌ها را به دست متقاضیانش می‌رسانند. بگذریم از اینکه اغلب این دارو‌ها در حوزه مکمل‌ها هستند، اما به هر صورت این ماجرا در شرایطی که هنوز آیین‌نامه‌ای تدوین و قانونی ابلاغ نشده، همچنان در جریان است.
در برابر این ماجرا، اما همین چند روز پیش مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو در نامه‌ای به معاونان غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، ممنوعیت همکاری کلیه داروخانه‌ها با سکو‌ها و پلتفرم‌ها در زمینه فروش اینترنتی دارو تا زمان ابلاغ ضابطه مربوطه از سوی سازمان غذا و دارو را ابلاغ کرد. بر اساس این ابلاغیه همکاری کلیه داروخانه‌های تحت نظارت آن معاونت با سکو‌های اینترنتی و کسب و کارهای مجازی حمل و نقل کالا در خصوص نسخه پیچی و تهیه و ارسال هر گونه اقلام دارویی با نسخه و بدون نسخه الکترونیک و غیر الکترونیک ممنوع است.
با تمام اینها ماجرای نسخه پییچی آنلاین و فروش اینترنتی دارو با تمام مناقشه‌ها میان داروسازان، سازمان غذا و دارو و فعالان حوزه کسب و کارهای اینترنتی در نهایت هم با تسلیم ظاهری سازمان غذا و دارو همراه بوده و حالا آنطور که رئیس سازمان غذا و دارو خبر داده ضوابط فروش اینترنتی دارو در حال تدوین و نهایی‌شدن است و در آستانه ابلاغ قرار دارد.
توقف فعالیت بدون ضابطه
به گفته مهدی پیرصالحی، معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به ضرورت ساماندهی عرضه آنلاین دارو، فروش اینترنتی دارو به طور کلی ممنوع نشده‌است، اما فعالیت بدون ضابطه و نظارت نمی‌تواند ادامه پیدا کند.
وی که از فعالیت و داروفروشی بدون مجوز قانونی و خارج از اصول نظارتی تعدادی از پلتفرم‌ها مطلع است، می‌گوید: «به همین دلیل، فعالیت برخی از این سکو‌ها متوقف شد تا روند فروش دارو در فضای مجازی در مسیر قانون قرار گیرد.»
به گفته پیرصالحی، موضوع فروش دارو با سایر کالا‌ها متفاوت است، تأمین دارو تابع ضوابط سختگیرانه‌ای است و برای حفاظت از سلامت مردم، رعایت این الزامات ضروری است، به‌ویژه در حوزه فروش اینترنتی، باید از انتشار اطلاعات شخصی بیماران و ورود دارو‌های تقلبی یا گران‌فروشی جلوگیری شود.
نهایی شدن ضوابط فروش اینترنتی دارو
رئیس سازمان غذا و دارو در عین حال از تدوین و نهایی شدن ضوابط فروش اینترنتی دارو خبر می‌دهد و می‌گوید: «بر اساس این ضوابط، سکو‌ها فقط در صورت اتصال به سامانه واسط که تحت نظارت سازمان عمل می‌کند، مجاز به ارائه خدمات خواهند بود. در این ساختار، اطلاعات بیماران نزد داروخانه‌ها محفوظ می‌ماند و امکان انتخاب داروخانه برای مردم فراهم می‌شود.»
طبق تأکید وی موارد متعددی از تخلف در فروش دارو شامل عرضه اقلام بدون مجوز، قیمت‌گذاری غیرقانونی و فروش دارو‌های غیرمجاز از سوی مراجع نظارتی گزارش شده‌است که این موضوع ضرورت اجرای ضوابط سختگیرانه‌تر را دوچندان کرده‌است.
به گفته پیرصالحی هدف اصلی این اقدامات، تأمین دسترسی آسان و ایمن مردم به دارو است. با اجرای این ضوابط، علاوه بر حفظ حقوق بیماران، امکان فعالیت شفاف و قانونمند سکو‌های معتبر نیز فراهم خواهد شد.
حمایت وزیر ارتباطات از فعالان حوزه دیجتال عرضه دارو
ستار هاشمی، وزیر ارتباطات هم اخیراً در نامه‌ای به وزیر بهداشت درباره توزیع آنلاین دارو اعلام هشدار داده که در مباحث فنی و اقتصادی موضوع توزیع آنلاین دارو اختلافات و تناقض‌هایی جدی وجود دارد.
از نظر وزیر ارتباطات، مفاد ضوابط تدوین‌شده از منظر اقتصادی در برخی بخش‌ها موجب بروز چالش‌های اساسی در حوزه عدالت رقابتی، رشد اقتصاد دیجیتال و تعارض منافع میان داروخانه‌ها و کسب‌وکار‌های نوآور فعال شده‌است.
پیش از این هم اقدامات زیادی برای مجوز توزیع آنلاین دارو انجام شده‌است. از جمله این اقدامات، آخرین جلسه کمیسیون اصل ۹۰ مجلس است که حدود یک ماه پیش وعده اجرایی‌شدن توزیع آنلاین دارو از طریق پلتفرم‌ها را داد. این در حالی است که سازمان غذا و دارو بار‌ها اعلام کرده‌است توزیع آنلاین دارو از پلتفرم‌ها غیرقانونی است. حالا طبق نامه‌ای که وزیر ارتباطات به وزیر بهداشت در ۲۲ اردیبهشت سال‌جاری در پاسخ به وزارت بهداشت ارسال کرده، هیئت مقررات‌زدایی مقرر کرده‌است پلتفرم‌های دارای مجوز از اتحادیه کسب‌وکار‌های مجازی یا سایر مراجع صدور مجوز کسب‌وکار‌های اینترنتی می‌توانند در عرضه دارو از داروخانه‌های دارای مجوز به مصرف‌کننده نهایی فعالیت کنند و نیازی به اخذ مجوز جدید ندارند. طبق این مقرره سازمان غذا و دارو مکلف است دستورالعمل نظارت بر فرآیند فعالیت و همکاری داروخانه‌ها را طی چهار ماه ابلاغ کند. در این بین وزارت بهداشت مکلف شده‌است مجوز فروش برخط دارو توسط شرکت‌های توزیع‌کننده به داروخانه‌ها و دستورالعمل به کارگیری خدمات سکو‌ها توسط شرکت‌های توزیع‌کننده را طی چهار ماه ابلاغ کند. وزارت ارتباطات در نامه خود این دستورالعمل تدوین شده را با مصوبات انجام شده در تناقض می‌بیند. تمرکز کامل سامانه مرجع در اختیار سازمان غذا و دارو، محدود شدن سکو‌ها به نقش فنی و تبعی بدون اختیارات تجاری، حضور ذی‌نفعان صنفی در ترکیب کارگروه تصمیم‌گیر، منع فروش فرآورده‌ها از سایر منابع رسمی (نظیر شرکت‌های پخش مجاز) و ممنوعیت حمل دارو‌های یخچالی از اشکالاتی است که وزیر ارتباطات در نامه به وزیر بهداشت از آنها نام برده‌است. در این نامه آنچه نیازمند اصلاح در توزیع آنلاین دارو عنوان شده‌است، ایجاد ساختار دولایه برای سامانه‌ها، بازنگری در انحصار داروخانه‌ها و تعادل در نقش‌آفرینی ذی‌نفعان، تغییر در ترکیب کارگروه و ساده‌سازی فرآیند‌های نظارتی، تدوین نظام مالکیت داده‌ها، رفع ممنوعیت حمل دارو‌های یخچالی و نظام تعرفه‌گذاری مستقل و رقابتی است. همچنین وزیر ارتباطات، ذکر کرده‌است اصلاح دستورالعمل، با تصویب مجدد وزرا یا تصویب در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال انجام شود.
حساسیت‌های حوزه دارو را دریابید
با تمام اینها، اما دارو و فرآورده‌های دارویی از حساسیت‌های خاص خود برخوردارند. همین حالا هم با چالش خروج دارو‌ها از شبکه توزیع و سردرآوردنشان از بازار سیاه دارویی مواجهیم. بر این اساس هر چند شاید محدودیت و ممنوعیت عرضه دارو در فضای آنلاین و از طریق سکو‌ها و پلتفرم‌ها آن هم در دنیای امروز کاری نشدنی باشد، اما لازم است ضوابط عرضه و توزیع دارو از طریق این سکو‌ها به گونه‌ای تدوین شود که فرآیند‌های نظارت بر ورود و خروج دارو، کیفیت و تاریخ تولید و انقضا و شرایط نگهداری، قیمت و بسیاری از مؤلفه‌های دیگر را در نظر بگیرد تا هم دارویی سالم و مناسب به دست بیماران برسد و هم خود این سکو‌ها به مجرایی برای خروج دارو از شبکه توزیع یا گرانی و مشکلات دیگر تبدیل نشوند.
